Cravings: herken de 13 vroege signalen – en voorkom een terugval

Cravings  kunnen een grote uitdaging zijn voor mensen in herstel van een verslaving. Vaak begint het subtiel: een gedachte, een gevoel of een situatie die een verlangen oproept… Maar als deze vroege signalen niet worden herkend en aangepakt, kan dat leiden tot een onbedwingbare drang en uiteindelijk tot terugval. In deze blog bespreken we 13 vroege signalen van cravings, hoe ze zich uiten bij verschillende verslavingen, hoe je ze effectief kunt afwenden – en hoe een gezonde leefstijl je kan helpen bij het overwinnen van verslaving.

 

 

Wat zijn cravings en hoe ontstaan ze?

Een craving is een intense drang of hunkering naar een middel of gewoonte, zoals nicotine, alcohol, drugs, of zelfs bepaald gedrag (zoals gokken of suiker eten). Het voelt als een bijna onweerstaanbare behoefte en kan zowel fysiek als mentaal zijn. Het zijn zijn intense verlangens naar een verslavend middel of gedrag. Ze ontstaan door neurologische processen waarbij het beloningssysteem in de hersenen wordt geactiveerd (Koob & Volkow, 2016). Factoren zoals stress, omgevingsprikkels en emotionele toestanden kunnen cravings versterken (Sinha, 2008).

Onderzoek naar cravings

Er is veel neurowetenschappelijk en psychologisch onderzoek gedaan naar hoe cravings werken. Enkele belangrijke bevindingen:

• Hersenscans laten zien dat cravings worden aangestuurd door het beloningssysteem in de hersenen, vooral door de afgifte van dopamine. Dit verklaart waarom bepaalde prikkels een plotselinge hunkering kunnen uitlokken.
• Gedragsstudies tonen aan dat mensen vaak dezelfde triggers hebben, zoals stress, verveling, bepaalde omgevingen of sociale situaties.
• Mindfulness-onderzoek suggereert dat mensen die hun gedachten en gevoelens bewust observeren, beter in staat zijn om cravings vroeg te herkennen en te beheersen

Hoe ontstaat een craving?

Cravings ontstaan door een combinatie van biologische, psychologische en omgevingsfactoren:

1. Hersenbeloning – Middelen zoals nicotine of alcohol activeren het beloningssysteem in de hersenen, waardoor dopamine vrijkomt. Dit zorgt voor een prettig gevoel, en je brein onthoudt dat en wil het herhalen.
2. Gewoontevorming – Herhaald gebruik creëert associaties tussen situaties en gebruik. Bijvoorbeeld: roken bij koffie of drinken tijdens stress.
3. Triggers – Bepaalde geuren, plaatsen, mensen of emoties kunnen cravings oproepen.
4. Ontwenningsverschijnselen – Bij het stoppen kan je lichaam reageren met irritatie, onrust of vermoeidheid, wat een craving uitlokt.

Hoe lang duurt een craving?

Een craving duurt meestal tussen 10 en 30 minuten, maar kan langer aanhouden als je er mentaal in blijft hangen. Gelukkig nemen cravings af in frequentie en intensiteit naarmate je langer stopt. Afleiding en alternatieve copingstrategieën helpen om ze sneller te laten verdwijnen.

Hoe kom je er door heen?

Hier zijn een paar effectieve manieren om een craving te doorstaan en te laten verdwijnen:

1. Afleiding zoeken

Cravings duren meestal niet lang, dus als je iets anders doet, gaat het sneller voorbij. Probeer bijvoorbeeld:

• Een korte wandeling te maken
• Muziek te luisteren
• Iets creatiefs te doen (schrijven, tekenen, koken)
• Een puzzel of spelletje te spelen

2. Ademhalingsoefeningen of meditatie

Diepe ademhaling helpt om spanning en onrust te verminderen. Probeer de 4-7-8 techniek:

• Adem 4 seconden in door je neus
• Houd je adem 7 seconden vast
• Adem 8 seconden langzaam uit

3. Verander je omgeving

Soms wordt een craving getriggerd door waar je bent. Loop een andere kamer in, ga naar buiten of verwijder verleidelijke spullen uit je omgeving.

4. Eet of drink iets gezonds

Honger of uitdroging kan cravings versterken. Drink een glas water, thee of eet een gezonde snack zoals fruit of noten.

5. Herinner jezelf aan de nadelen

Denk bewust aan de redenen waarom je gestopt bent. Maak een lijstje met nadelen van je verslaving en lees het wanneer je een craving hebt.

6. Praat erover

Bel een vriend, stuur een berichtje of ga naar een steungroep. Anderen helpen je om gemotiveerd te blijven.

7. Accepteer de craving, maar handel er niet naar

Zeg tegen jezelf: “Dit is tijdelijk en gaat over.” Zie het als een golf die komt en gaat. Hoe vaker je een craving doorstaat zonder toe te geven, hoe zwakker ze worden.

 

Cravings verschillen per middel

Hoewel cravings een universeel verschijnsel zijn, verschillen ze per verslavend middel. De snelheid, intensiteit en duur van cravings kunnen afhankelijk zijn van het type verslaving en de frequentie van gebruik.

1. Nicotine en vapen

Nicotine werkt snel en verdwijnt snel uit het lichaam, waardoor cravings al binnen een paar uur kunnen optreden. Rokers en vapers associëren het gebruik vaak met vaste gewoonten, zoals een sigaret bij de koffie of tijdens een pauze.

Typische triggers: Ochtendrituelen, koffie drinken, alcoholconsumptie, stress, sociale situaties.
Hoe te weerstaan: Afleiding zoeken, nicotinevervangende therapieën zoals kauwgom of pleisters, ademhalingsoefeningen.

2. Alcohol

Alcoholcravings kunnen zowel fysiek als psychologisch zijn. Lichamelijke ontwenningsverschijnselen zoals trillingen, zweten en een opgejaagd gevoel komen vaak voor bij zware drinkers. Daarnaast is alcohol sterk verweven met sociale activiteiten.

Typische triggers: Feestjes, stress, negatieve emoties, beloningsgedrag (“ik heb het verdiend”).
Hoe te weerstaan: Vermijden van risicosituaties, mocktails drinken, steun zoeken bij vrienden of een zelfhulpgroep.

3. Blowen (cannabis)

Cannabiscravings zijn vooral psychologisch. Veel gebruikers grijpen naar wiet om te ontspannen of om stress te verminderen. Cravings ontstaan vaak door verveling of sociale invloeden.

Typische triggers: Verveling, stress, bepaalde muziek of vriendenkring, geur van wiet.
Hoe te weerstaan: Een nieuwe ontspanningsmethode vinden zoals sporten of meditatie, de omgeving aanpassen.

 

 

4. Overeten en voedselverslaving

Cravings voor eten worden vaak veroorzaakt door emotionele of hormonale factoren. Suikerrijke en vette voedingsmiddelen activeren hetzelfde beloningssysteem in de hersenen als drugs en alcohol.

Typische triggers: Stress, verdriet, gewoontegedrag (zoals snacken voor de tv).
Hoe te weerstaan: Regelmatige maaltijden eten, triggers in huis vermijden, gezonde alternatieven kiezen.

 

 

 

 

13 vroege signalen van cravings

Verslaafden en personen in herstel weten dat je een craving kan voelen aankomen,  vooral als je bekend bent met je eigen triggers en waarschuwingssignalen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat cravings een voorspelbaar patroon kunnen volgen en vaak ontstaan door een combinatie van interne en externe factoren. Hier zijn 13 mogelijke signalen:

1. Verhoogde gedachten aan het middel

Je denkt steeds vaker aan gebruik. Tip: Zoek direct afleiding, zoals een korte wandeling maken.

 

 

 

2. Romantiseren van gebruik

Je herinnert je de ‘goede tijden’ van gebruik, zonder de negatieve gevolgen. Tip: Herinner jezelf aan de nadelen.

3. Verlangen naar ontsnapping

Stress of frustratie maakt de drang sterker. Tip: Zoek ontspanning via meditatie of ademhalingsoefeningen.

4. Triggers in de omgeving

Bepaalde plekken of mensen wekken verlangen op. Tip: Vermijd risicolocaties.

5. Geïrriteerd of onrustig voelen

Plotselinge prikkelbaarheid zonder duidelijke reden. Tip: Beweging of sport helpt om spanning te ontladen.

 

 

6. Sociale druk

Vrienden nodigen je uit om te gebruiken. Tip: Leer ‘nee’ zeggen en omring je met steunende mensen.

 

7. Dromen over gebruik

Gebruik komt terug in je dromen. Tip: Reflecteer en bespreek het met een buddy.

 

8. Vermijden van herstelactiviteiten

Therapie of zelfhulpgroepen beginnen als een last te voelen. Tip: Blijf betrokken en zoek steun.

 

9. Zelfmedelijden of rechtvaardiging

“Ik heb het verdiend.” Tip: Gebruik positieve zelfspraak.

 

10. Toenemend risicovol gedrag

Contact zoeken met oude gebruikers. Tip: Blijf weg van triggers.

 

11. Verandering in slaap of eetritme

Slecht slapen en weinig eetlust. Tip: Zorg voor regelmaat.

 

12. Verveling en gebrek aan structuur

Een lege agenda verhoogt cravings. Tip: Maak een dagplanning.

 

13. Minimaliseren van het probleem

“Eén keer kan geen kwaad.” Tip: Herinner jezelf aan je herstelproces.

 

 

 

Verhalen uit de praktijk (*)

Lisa (34), jonge moeder en voormalig nicotineverslaafde
Lisa staat in de keuken en denkt aan hoe fijn het zou zijn om even een trek van haar vape te nemen. Het was ooit haar manier om te ontspannen na een lange dag. Maar ze weet hoe snel dat ontspanningsmoment kan omslaan in spijt. In plaats van toe te geven, trekt ze haar sportschoenen aan en gaat een blokje om. De frisse lucht en beweging helpen haar gedachten te verzetten.

Jeroen (45), ex-roker en consultant
Tijdens een borrel met collega’s herinnert Jeroen zich de pauzes waarin hij samen met anderen buiten een sigaret rookte. Wat een rustmoment was dat! Maar dan herinnert hij zich ook de hoestbuien en benauwdheid. Hij besluit zich te focussen op het plezier van het moment: goed gezelschap en een drankje zonder nicotine.

Nadine (28), verpleegkundige en ex-blower
Na een lange, stressvolle dienst voelt Nadine een enorme drang om te blowen. Vroeger was dit het moment waarop ze haar joint opstak. Nu pakt ze haar telefoon en opent een meditatie-app. Ze ademt diep in en uit en voelt de spanning langzaam afnemen.

Khalid (50), voormalig alcoholverslaafde
Wanneer Khalid langs zijn oude stamkroeg loopt, voelt hij zijn hart sneller kloppen. De geur van bier, de gezelligheid – alles roept herinneringen op. Hij twijfelt. In plaats van naar binnen te gaan, belt hij een vriend die weet van zijn strijd. Ze spreken af voor koffie. Craving doorstaan.

 Tom (19), student en ex-vaper
Tom wordt chagrijnig zonder duidelijke reden. Vroeger zou hij snel zijn vape pakken voor een nicotineboost. Nu weet hij beter: hij trekt zijn hardloopschoenen aan en rent een rondje. De irritatie verdwijnt, hij voelt zich opgelucht.

Marleen (38), ex-roker en eventplanner
Op een feestje wordt Marleen een sigaret aangeboden. “Eentje kan toch geen kwaad?” Ze lacht en zegt: “Nee, dank je, ik voel me beter zonder.” Ze heeft een nicotinevrij alternatief in haar hand en geniet net zo goed van de avond.

Erik (52), ex-blower
Erik schrikt zwetend wakker. Hij droomde dat hij een joint opstak. De angst blijft even hangen. In plaats van zich te laten meeslepen, schrijft hij zijn gedachten op in een dagboek en bespreekt het later met zijn therapeut.

Fatima (29), ex-vaper
Fatima heeft geen zin om naar haar zelfhulpgroep te gaan. “Ik heb het toch onder controle?” denkt ze. Maar ze herkent het patroon. Ze gaat toch en voelt zich na afloop opgelucht en gesteund.

Wim (60), ex-alcoholist
Wim heeft een moeilijke dag. “Eén biertje mag toch wel na zo’n dag?” Dan herinnert hij zich hoe ‘één biertje’ hem vroeger de afgrond in hielp. Hij pakt een frisdrank en belt een vriend om even te ventileren.

 Sven (26), ex-nicotinegebruiker
Sven merkt dat hij oude vrienden opzoekt die nog steeds vapen. Hij beseft op tijd dat dit een valkuil is. Hij blokkeert hun nummers en plant een avond met mensen die zijn herstel steunen.

 Hanna (33), ex-pilverslaafde
Hanna slaapt slecht en eet nauwelijks. Ze herkent de signalen en pakt haar routine terug op: vaste slaaptijden, gezond eten en beweging. Langzaam komt haar balans terug.

 Daniël (42), ex-vaper
Daniël merkt dat hij te veel vrije tijd heeft en de drang om weer te vapen groeit. Hij besluit een nieuwe hobby op te pakken: schilderen. Het houdt hem bezig en geeft hem voldoening.

 Laura (31), ex-alcoholgebruiker
“Ik kan toch gewoon één keer?” denkt Laura. Maar dan herinnert ze zich haar eerdere terugvallen. Ze pakt haar herstelboek erbij en leest haar eigen woorden over waarom ze gestopt is. Dat brengt haar weer op het juiste pad.

 

(*) Namen gefingeerd

 

 

Positieve invloed van gezonde leefstijl

 

Een gezonde leefstijl kan een positieve invloed hebben op het doorbreken van verslavingen. Hier zijn zeven redenen waarom dat zo is, ondersteund door wetenschappelijke bronnen:

1. Verbeterde lichamelijke gezondheid: Een gezonde leefstijl, inclusief regelmatige lichaamsbeweging en een uitgebalanceerd dieet, versterkt het immuunsysteem en vermindert het risico op chronische ziekten. Dit kan het herstelproces bij verslaving ondersteunen. hartkliniek.com

1. Versterkte mentale veerkracht: Gezonde leefstijlinterventies, zoals beweging en voeding, kunnen mentale klachten verminderen en het herstel bevorderen, wat essentieel is bij het overwinnen van verslavingen.denederlandseggz.nl

1. Vermindering van stress en angst: Regelmatige fysieke activiteit helpt bij het verminderen van stress en angst, die vaak bijdragen aan verslavingsgedrag. Door stress te beheersen, wordt de drang naar middelengebruik verminderd.link.springer.com

1. Betere slaapkwaliteit: Een gezonde leefstijl bevordert een betere slaap, wat cruciaal is voor emotioneel welzijn en het verminderen van de behoefte aan verslavende middelen als copingmechanisme.link.springer.com

1. Verhoogd zelfvertrouwen: Het aannemen van gezonde gewoonten kan leiden tot een groter gevoel van eigenwaarde en zelfeffectiviteit, waardoor individuen gemotiveerder zijn om verslavingen te overwinnen. link.springer.com

1. Sociale ondersteuning: Deelname aan gezonde activiteiten, zoals sportclubs of kookgroepen, biedt kansen voor sociale interactie en ondersteuning, wat belangrijk is bij herstel van verslaving. denederlandseggz.nl

1. Preventie van terugval: Een gezonde leefstijl kan helpen bij het creëren van nieuwe routines en het vermijden van triggers die tot terugval kunnen leiden, waardoor de kans op langdurig herstel toeneemt.henw.org

Kortom: voorkom terugval door alert te blijven en kies voor een gezonde leefstijl

Cravings zijn een normaal onderdeel van herstel, maar ze hoeven niet te leiden tot terugval. Door signalen vroeg te herkennen en positieve keuzes te maken, blijf je sterk. Blijf alert en zoek tijdig steun wanneer nodig! Door deze signalen tijdig te herkennen en actie te ondernemen, kun je terugval voorkomen. Onderzoek toont aan dat bewustwording en copingstrategieën essentieel zijn voor langdurig herstel (Marlatt & Donovan, 2005). Praat erover met je huisarts, je eerste aanspreekpunt voor fysiek en mentaal welzijn. Zoek steun bij een professionele hulpverlener of een zelfhulpgroep.

Voor stoppen met roken kun je terecht bij mij of een van mijn eveneens medisch geacrediteerde collega coaches van Medipro BV (www.medipro.nl)

Wil je door mij begeleid worden en/of handvatten voor een gezondere leefstijl? info@gezondeleefstijlcoach.nl. Mjin team en ik staan voor je klaar!

 

Geraadpleegde wetenschappelijke bronnen o.a.

• Koob, G. F., & Volkow, N. D. (2016). Neurobiology of addiction: A neurocircuitry analysis. The Lancet Psychiatry, 3(8), 760-773.
• Sinha, R. (2008). Chronic stress, drug use, and vulnerability to addiction. Annals of the New York Academy of Sciences, 1141(1), 105-130.
• Marlatt, G. A., & Donovan, D. M. (2005). Relapse prevention: Maintenance strategies in the treatment of addictive behaviors. Guilford Press.

 

© Rosaline Ratering-McDonald, Gezondeleefstijlcoach.nl 2025